Członków FS i osoby zainteresowane serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w kolokwium, które rozpocznie wykład ks. profesora Tomasza Dumy z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego JPII na temat Relacja jako byt realny. Spojrzenie na problem relacji z perspektywy metafizyki realistycznej. Kolokwium odbędzie się zdanie we środę, 22/02/2023 r. godz. 15:00.
Streszczenie:
Problem relacji przez długi okres dziejów filozofii znajdował się raczej na marginesie refleksji filozoficznej. W znacznej mierze przyczynili się do tego Platon i Arystoteles – pierwszy przez uwydatnienie aporii, do których prowadzi analiza terminów relacyjnych, drugi przez uznanie relacji za najsłabszą kategorię bytową, najbardziej oddaloną od naczelnej kategorii – substancji. W średniowiecznej teologii trynitarnej kategoria relacji zyskała na znaczeniu, gdyż za jej pomocą tłumaczono specyfikę osób Boskich w Trójcy Świętej, co przyczyniło się do dostrzeżenia większej doniosłości tej kategorii również na polu dociekań metafizycznych. Zainteresowanie relacjami realnymi osłabił wprawdzie nominalizm, niemniej w okresie nowożytnym tematyka ta sukcesywnie pojawiała się na pierwszym planie dyskursu filozoficznego właściwie we wszystkich głównych nurtach, poczynając od neoscholastyki przez racjonalizm i empiryzm po idealizm. Proponowane rozwiązania zazwyczaj generowały poważne trudności, które z kolei podważały sens dociekań metafizycznych w tym zakresie, przyczyniając się zarazem do rozwoju badań czysto formalnych, w ramach których, zwłaszcza dzięki nowoczesnej logice, dokonano znaczącego uporządkowania m.in. kwestii struktury czy rodzajów relacji. Jednak ustalenia formalne, o ile znajdują zastosowanie w porządkowaniu relacji pod określonymi względami, o tyle nie są w stanie wyjaśnić ich poznawalności, bytowej natury czy sposobu istnienia, co prowadzi do zawężenia rozumienia relacji do określonych pojęć, definicji lub schematów pojęciowych. Mając na uwadze wspomniany redukcjonizm, w wystąpieniu przedstawię ujęcie relacji z zupełnie innej z perspektywy. Chodzi o refleksję o charakterze metafizycznym, która wychodzi z pierwotnego doświadczenia poznawczego rzeczywistości i zmierza do odkrycia koniecznych stanów bytowych, uzasadniających fakty dane w doświadczeniu. Na gruncie tego typu poznania podejmę próbę wyjaśnienia poznawalności relacji realnych, ich sposobu istnienia, bytowej struktury oraz podstawowych rodzajów. Proponowane ujęcie skupi się na relacjach najbardziej powszechnych, niemniej pozwoli ono pokazać pewne narzędzia poznawcze, które umożliwiają wgląd w rozmaite typy realnych odniesień. Jednym z takich narzędzi jest m.in. język, który musi być odpowiednio rozumiany, aby służył opisywaniu relacji bytowych, uwzględniającemu ich różnorodność i bogactwo.